Şenol Zümrüt: Doğru “An” ve “Karar” ı Yakalamak!

Şenol Zümrüt: Doğru “An”  ve “Karar” ı Yakalamak!

Doğru An
Özellikle herkesin sürekli baktığı şeyler ve yerlerin yepyeni bir bakışla görülebileceği an’a “Doğru An” tanımlamasını veren Sontag (2005), doğru anı yakalayabilmek için çetin kış şartlarında  saatlerce sabırla bekleyen Alfred Stieglitz’in hakkını vermeden edemez.
Karar  Anı

“Karar anı” fotoğrafçılık dünyasında manifesto gibi yer etmiş, Henri Cartier BRESSON’ un bu dünyaya hediye ettiği bir  kavram olarak tarihe geçmiştir. Bresson’a göre ‘’mutlak an saniyeden çok kısa bir süre içeresindeki, en doğru çerçeve ve kompozisyon ile ulaşabileceğimiz, bize fotoğraflanan olayın ya da insanın özünü anlatan zamandır.” (ealfokfotoclup.blogspot. 23.05.2018 ) Bu süreci Bresson “fotoğrafta, en küçük bir şey bile, büyük bir özne haline dönüşebilir” diyerek özetlemiştir .
Doğru an ve kararı yakalayabilmek için antik çağdan günümüze değin geçen süreçte düşünür ve sanatçılar birçok değerlendirmelerde bulunmuş ve hemen hemen ortak bir paydada buluşmuşlardır. Gerekli olan bilgi, birikim, tecrübe yanında teknik kazanımların olması yönünde ortak bir paydada buluştuklarını görüyoruz.
Doğru an ve kararı oluşturabilmenin asgari şartlarını özetleyecek olursak, bize konuyu açıklayacak olan Haluk Naci GÜLALP’in makalesine başvurmamız gerekiyor.
“Gözün içine alabildiği en geniş çerçevedeki doğaya, aynı mekanda-aynı zaman diliminde yan yana durmuş bakan iki kişinin ellerindeki fotoğraf makinesiyle o görüntüden dondurup tutsak alacakları anın bizim gözümüze taşınmasında birinin ruhsuz-anlamsız, en iyi olasılıkla donuk bir ayna yansımasından öteye geçememesi, diğeri için ise ‘bir sanat yapıtı’ denebilmesi, birinin sanatçı olmasına, diğerinin olmamasına bağlıdır. Fotoğraf sanatçısı makinesi yanındaysa bir avcı gibi her an tetiktedir. Diğer sanat dallarındaki sanatçıların önce görüp sonra gördüğü üstünde yeterli bulacağı sürede düşünme olanağı fotoğraf sanatçısında yoktur. Fotoğraf sanatçısı, tüm birikimlerini, o birikimlerinden çıkması olası tüm yorumlarını ve/veya bilgi-yorum bileşkesi oluşturma bilinç ve hazırlığını her an en üst düzeyde uyanık tutmak zorundadır çünkü doğada gördüğü ile bildikleri/genel yorumları ya da o an oluşacak bileşkenin önce bilinç düzeyinde örtüştüğünü kavraması anı ile makinesini doğrultup düğmesine basması, gördüğü karşısında bilincinde uyanan sanat yapıtını gerçekleştirebilmesi için yalnızca saliseleri vardır, yoksa tan geçmiş güneş tüm çıplaklığıyla ortaya serilmiş, kuş uçmuş, süzülen yaprak yere konmuş, aşk duygusal ön-oynaştan fizyolojik eylem nesnelliğine dönüşmüş olabilir. Bu yüzden, birikim ne denli çok, estetik yorum yeteneği ne denli yüksek, beceri ne denli yetkin, bunların bileşkesi ne denli başarılı ve tezse fotoğrafçı o denli sanatçıdır.”(Gülalp,www.academia.edu.,2018)
Mimetik ( Kopyalayıcı) gerçeklik, değer görmek için tek başına yeterli olmadığı, sanat eğitimi olmayanların gerçekçi akıma hayran olduğu (Barrett, 2017: 93) düşünülecek olursa farklı akımların değerlendirilmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır.
Fotoğraf makinesinin düşünmediğini, çekilen fotoğraflara vizörün arkasından bakanın anlam kattığından yukarıda bahsetmiştik. Mimetik anlayış işin en kolay yönü olduğu, nesneleri kopyalamanın, ayna gibi yansıtma ile oluşturulan fotoğrafın soğuk, ruhsuz olduğu aşikardır. Cindi SHERMAN’ın bu konudaki düşüncesi konunun anlaşılması açısından çok önemlidir. Sherman “tipik güzellik ideasını takip etmek bana sıkıcı geliyor, çünkü bu dünyayı görmenin en kolay ve garanti yolu” (Barrett,20017 : 30 ) diyerek genel estetik anlayışına, işin kolaycılığına ve genel beğeni anlayışına uygun, beğeni garantisinin yüksek olduğu fotoğraf çekmenin anlamsızlığını belirtiyor. 
Sanat değeri olan fotoğraf oluşturabilmek için mutlaka vizörün arkasından bakanın yeterliliği olması gerektiğini belirtmiştik, doğadaki muhteşem güzelliğin, sanat olarak değerlendirilemeyeceği, sanat olarak nitelendirilmesi için insan eliyle oluşturulmuş olması birçok kereler düşünürler tarafından dile getirilmiştir. Sanat üretebilmek için çeşitli araçlar kullanılabilir, fırça, keski, müzik enstrümanı, çekiç ve daha teknolojik makineler, dijital fotoğraf makineleri gibi, kısaca bir sanat eseri oluşturabilmek çeşitli araçlar kullanmak zorunluluk gibi. Alet işler el öğünür atasözünde ise işi yapanın alet olduğu, öğünenin ise insan olduğu belirtilir ve sanatı üretenin alet olduğu iddia edilir ve insanla araç arasında bir çelişki ortaya çıkar.
Üretilmiş tüm sanat eserleri kullanışlı bir aracın ürünüdür. Ancak bir kusuru vardır aracın; Ona bir sanatçı gereklidir.(Gülalp, www.academia.edu..2018 ) Ara GÜLER’in dediği gibi en iyi daktiloya sahip olan, en iyi romanı yazardı. Ya da şair Bertolt BRECHT’in o ünlü dizelerinde ki gibi en güçlü araçları kullanabilmek için insana ihtiyaç duyulduğunu çok etkileyici bir şekilde dile getirilir.

        Tankınız ne güçlü generalim,
Siler süpürür bir ormanı,
Yüz insanı ezer geçer.
Ama bir kusurcuğu var;
İster bir sürücü.
Bombardıman uçağınız ne güçlü generalim,
Fırtınadan tez gider, filden zorlu.
Ama bir kusurcuğu var;
Usta ister yapacak.
İnsan dediğin nice işler görür, generalim,
Bilir uçurmasını, öldürmesini, insan dediğin.
Ama bir kusurcuğu var;
Bilir düşünmesini de.
Dünyamızı güzelleştiren, hayatı anlamamızı sağlayan sanat eserleri işte bu insan ve araçların mükemmel işbirliği sonucunda ortaya çıkmaktadır.

Kaynakça
1.    ARNHEİM, Rudolf, 2015,  Görsel Düşünme, Metis Y.  ,İst.
2.    BARRETT, Terry, 2015, Neden Bu Sanat, Hayal Perest Y., İst.,  
3.    BARRETT, Terry, 2017, Fotoğrafı Eleştirmek, Hayal Perest Y., İst.
4.    BUGİN , Victor , 2013, Fotoğrafı Düşünmek, Espas Y. ,İst.
5.    FREUND , Gisele , 2006 , Fotoğraf ve Toplum,  Sel Y. , İst.
6.    Karar Anı. Henri Cartier Bresson, www.ealfokfotoclup.blogspot. ( 28. 05. 2018)
7.    GÜLALP ,Haluk Naci, 2017, Somutta İçkin Soyutu Fotoğrafla Çıkarmak, www.academia.edu. (25.05.2018 )
8.    GÜLALP, Haluk Naci, 2014,  Estetik Açıdan Fotoğraf, www.academia.edu (25.05.2018)
9.    GÜLALP, Haluk Naci, 2015,Fotoğraf Sanatı ve Sanat Fotoğrafı Üstüne Bir Tartışma, www.academia.edu , (‘9.05.2018)
10.    SONTAG , Susan , Fotoğraf Üzerine , Agora Kitap , İst.
11.    PRİCE , Mary , Fotoğraf, Çerçevede ki Gizem , Sanat ve Kavram Y. İst.